Türkiye’de zeytinyağı fiyatları son iki ayda yüzde 77,7 oranında artarak rekor seviyeye ulaştı. Küresel zeytinyağı arzındaki daralma ve döviz kurundaki yükseliş fiyatlara yansırken, Türkiye’nin zeytinyağı ihracatı da 26,8 kat arttı.
Zeytinyağı, hem sağlıklı hem de lezzetli bir gıda olması nedeniyle Türk mutfağının vazgeçilmezlerinden biridir. Ancak son zamanlarda zeytinyağı fiyatlarındaki artış, tüketicilerin bütçesini zorlamaya başladı.
Küresel zeytinyağı fiyatları rekor kırdı
Zeytinyağı fiyatlarının artmasının en önemli nedenlerinden biri, küresel zeytinyağı arzındaki daralmadır. Özellikle Güney Avrupa ülkelerinde yaşanan kuraklık, zeytin üretimini olumsuz etkiledi. Bu da zeytinyağı fiyatlarını yükseltti.
Örneğin, dünyanın en büyük zeytinyağı üreticisi olan İspanya’da, 2020-2021 sezonunda zeytin üretimi yüzde 30 azaldı. Bu da İspanya’nın zeytinyağı ihracatını düşürdü.
İspanya’nın ihracatındaki azalma, diğer ülkelerin ihracatını artırdı. Bunlardan biri de Türkiye oldu. Türkiye, 2020-2021 sezonunda 600 bin ton civarında zeytin üretimi gerçekleştirdi. Bu da Türkiye’nin tarihi bir rekor kırmasını sağladı.
Türkiye’nin zeytinyağı ihracatı da bu sezon patlama yaptı. Türkiye Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği (Zeytin Tan) verilerine göre, Türkiye’nin zeytinyağı ihracatı 2020-2021 sezonunun ilk altı ayında yüzde 2680 artarak 26,8 katına çıktı. Türkiye bu dönemde 111 bin ton zeytinyağı ihraç ederek 431 milyon dolar gelir elde etti.
Döviz kurundaki yükseliş maliyetleri arttırdı
Zeytinyağı fiyatlarının artmasının bir diğer nedeni ise döviz kurundaki yükseliştir. Döviz kurunun artması, hem ithal girdilerin hem de akaryakıtın maliyetini arttırır. Bu da zeytinyağı üretim ve dağıtım maliyetlerine yansır.
Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi (UZZK) Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Mustafa Tan, iç piyasadaki zeytinyağı fiyatlarında yaşanan artışa yönelik ‘artan ihracata’ ve ‘döviz kurunun etkisiyle yükselen maliyetlere’ işaret etti.
Tan, “Bir yandan da döviz kuru yükseldikçe zeytinyağı da otomatikman yükseliyor” dedi. Tan, kurdaki artışın etkisiyle hem ambalaj maliyetlerinin arttığını hem akaryakıta gelen zamlardan dolayı taşıma maliyetinin yükseldiğini; bunun da fiyatlara ister istemez yeni artışlar olarak eklendiğini söyledi.
Tan, ham zeytinyağının fiyatını artıran maliyetleri ‘teneke maliyeti, tenekenin üzerindeki baskı, posanın ayıklanması için filtre edilme maliyeti, taşıma maliyeti, alım-satım vergisi ve rafa geldiğinde perakendecinin kâr payı” şeklinde sıraladı.
Çeşitli marketlerdeki fiyat değişimlerine bakıldığında da 5 litrelik teneke zeytinyağı fiyatlarının 1000 lira seviyesine çıktığı gözlemleniyor.
Ham zeytinyağının fiyatını artıran maliyetleri ‘teneke maliyeti, tenekenin üzerindeki baskı, posanın ayıklanması için filtre edilme maliyeti, taşıma maliyeti, alım-satım vergisi ve rafa geldiğinde perakendecinin kâr payı” şeklinde sıralayan Dr. Tan, “Maliyetler göz önüne alındığında, gerçek bir kaliteli sızma zeytinyağının litresi 200-250 TL’den aşağı kendi maliyetini kurtarmaz” diye konuştu.
Zeytinyağı fiyatları nasıl düşer?
Zeytinyağı fiyatlarının düşmesi için küresel zeytinyağı arzının artması ve döviz kurunun düşmesi gerekiyor. Ancak bu iki faktörün kısa vadede değişmesi pek olası görünmüyor.
Bu nedenle, zeytinyağı fiyatlarının yüksek seyretmeye devam etmesi bekleniyor. Bu da tüketicilerin zeytinyağı tüketimini azaltmasına veya daha ucuz alternatiflere yönelmesine neden olabilir.
Zeytinyağı fiyatlarının yüksek olması, üreticiler için avantajlı olsa da, tüketiciler ve sektör için dezavantajlıdır. Zira zeytinyağı tüketiminin azalması, hem sağlık hem de lezzet açısından kayıp anlamına gelir.
Bu yüzden, zeytinyağı fiyatlarının makul seviyelere gelmesi için hem üretici hem de tüketici tarafının ortak bir çözüm bulması gerekiyor. Aksi takdirde, zeytinyağı Türk mutfağının vazgeçilmezlerinden biri olmaktan çıkabilir.