16 Mart 2020 akşamı saat 18 sularında İçişleri Bakanlığı internet sitesinden yapılan duyuru ile Covid-19 tedbirleri kapsamında kapatılmasına karar verilen Kafe sektörü 1 Haziran 2020 günü açılma kararı olmasına karşın getirilen bazı kısıtlamalarla krizin pençesinden kurtulamıyor.

PLANSIZ PROGRAMSIZ KAPATMA KARARI

Gıda sektörünün kahir ekseriyetini oluşturan kafe sektörü için kapatma bildirimi İçişleri Bakanlığı tarafından 16 mart 2020 akşamı saat 18’den sonra bakanlık internet sitesi duyuruyla aynı günün gecesi saat 24 itibariyle kapatmaları ilan edildi. Bu karar alınırken ürün siparişi veren ya da ürün stoku bulunan esnaflar hesaba katılmadığı için 75 gün kapalı kalan kafelerde milyonlarca liralık ürün bozulurken esnaf da on milyonlarca lira zarara uğradı.

Covid-19 tedbirleri kapsamında işyeri kapanan esnaflar dahil piyasaya destek bağlamında açıklanan yardımlar da kafe sektörü açısından havada kaldı. Açıklanan yardım ya destek diye tanımlanan adımlardan biri “kira ödemelerinin Mart ve Haziran ayında yapılmama durumunda dükkan tahliye işlemlerinin yapılmayacağı” kararıydı. Esnaflar, bu eksik ve hesap kitap yapılmadan alınan kararın, Temmuz ayından itibaren önceki dönem kira ödemelerini de yapacakları için Temmuz ayında ciddi bir sıkıntı içerisine soktuğunu belirtti..

KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ ESNAF DEĞİL SADECE ÇALIŞANI KORUDU

İçişleri Bakanlığının 16 Mart akşamı kafe işletmelerinin kapacağını ilan etmesi ve ne kadar süre bu kısıtlamanın süreceğine dair bir belirginlik olmaması sebebiyle çoğu işletme personellerini ücretsiz izine gönderme kararı aldı. Esnafın aldığı bu zorunlu karar sonrası Kısa Çalışma Ödeneğini devreye sokan devlet, esnafı kaderine terkederken çalışanı koruma altına almış oldu.

ELEKTRİK SU VE DOĞALGAZ FATURALARINDA ÖLÜMÜ GÖSTERİP SITMAYA RAZI ETTİLER

Covid-19 salgınını önlemeye yönelik tedbirler kapsamında 75 gün gibi uzun bir süre kapatılmaları kararı verilen kafe İşletmelerinin bir diğer önemli sorununu da elektrik, su ve doğalgaz faturaları oluşturuyor.

26 Mart 2020 tarihli 31080 mükerrer resmi gazetenin mükerrer sayısında, covid-19 salgınından dolayı elektrik ve doğalgaz faturalarının bir yıla kadar ertelenmesi kararı alınmasına rağmen EPDK bu kararı dağıtım firmalarına uygulatamadı. 4 Nisan 2020 günü EPDK büyük bir hata yaparak dağıtım firmalarına kıyas yolu ile fatura kesme yetkisi verdi. Bu yetkiyi alan dağıtım firmaları, 26 Mart 2020 tarihli Resmi Gazetenin mükerrer sayısında yer alan faturaların 1 yıl ertelenmesi kararını uygulamazken, esnafa da adeta “bak istersek kıyas fatura yaparız” diyerek “ölümü gösterip sıtmaya razı etme” yolunu seçti. 1 Haziran’da açılması kararı verilen esnaf dağıtım firmalarının bu tavrı nedeniyle büyük bir sıkıntının içine daha düştü.

75 GÜN ESNAFA FATURA GÖNDERMEYEN BELEDİYELER ŞİMDİ 3 AYLIK FATURALAR GÖNDERİYOR

Covid-19 salgınını önlemeye yönelik tedbirler kapsamında kapatılmasına karar verilen işletmelere Belediyeler “destek” açıklamaları ile fatura göndermeyeceklerini ilan etti. Ancak bu işletmelerin 1 Haziran 2020 günü hem de yüzde 50 müşteri kapasitesini aşmamak şartı ve bir çok kısıtlamanın devam ederek açılması ile birlikte bir çok belediye Haziran ayı dahil 3 aylık faturaları göndermeye başlayarak esnafın sırtına yeni bir yük yükledi.

BANKALARIN KREDİ KARTI BORCU ERTELEMESİNDE DE ESNAF UNUTULDU

Covid-19 salgınını önlemeye yönelik tedbirler kapsamında, açıkladıkları destek paketlerinin şovdan ibaret olduğunu gösteren bir diğer kalem de kredi kartı borçlarının ertelenmesi uygulaması oldu.

Bankalar kredi kartı ödemelerinde bireysel kartlara erteleme imkanı verirken, uzun süredir ticari işletmelere ait ticari kartlarda ekstre erteleme imkanı tanımadı. 75 gün kapalı kaldıktan sonra bir çok kısıtlama ve yüzde 50’yi aşmayan kapasite ile açılmaları kararı verilen esnafa bir yük de ticari kredi kartlarının ekstre borçları ile yüklenmiş oldu.

NARGİLE SUNUMU YASAK AMA NARGİLE SUNUM ÜCRETLERİNDE ESNEKLİK YOK

Kafe sektörünün yüzde 90’a yakınının müşteri profilini Nargile tüketicileri oluşturuyor. Ancak 1 Haziranda açılma kararı verilmesine karşın Nargile Sunum Belgesi olsa da işletmelerin nargile sunumu yasak kapsamında kaldı. Ancak TAPDK, nargile sunum yasağı salgını önleme kapsamında devam etmesine karşın bu işletmelerden Nargile Sunum bedellerini tahsil etmeyi sürdürdü.

Kafelerin açılması ile açılmaması arasında bir fark yok dedirten bir diğer şok da bu işletmelerde sadece Nargile sunumunun değil, okey, iskambil, tavla ve bilardo gibi masa oyunları dahil olmak üzere tüm oyunlara dair yasağın devam ettiği açıklaması oldu.

Müşteri profilini nargile tutkunlarının oluşturduğu bir nargile kafede nargile içilmeyecek olması, okey, tavla ve iskambil ve türevleri gibi oyunların yasak olması o işletmeler için açılma kararı vermeyi tamamen anlamsız kıldı. Müşterilerin bu işletmeleri tercih etmelerinin tüm gerekçeleri mekanlar açılmasına rağmen yasak kapsamında bırakıldı. Devlet işletmelerin açılması kararı verirken bu karar sözde kaldı ancak işletmelerin alışveriş yaptığı toptancıdan belediyelere ve elektrik doğalgaz tanıtım firmalarına kadar tüm muhataplarının “açıldınız artık şu faturaları ödeyin” baskısın maruz kalmasına sebep oldu.

NARGİLE SUNUM YASAĞI MERDİVEN ALTI ÜRETİME YARADI

Denetimli bir şekilde nargile satışlarına izin vermek yerine yasak kapsamında tutularak nargile içilme oranlarının azaltılacağı düşünülse de merdiven altında üretilen ne olduğu bilinmeyen bandrolsüz kaçak tütünlere insanlar mecbur bırakıldı, içimi daha da arttı. Sağlıksız bir şekilde insanlar evlerinde işyerlerinde balkonlarda ailelerin çocuklarının yanında nargile içmeye davet etti. İşletmeler bu yöndeki düşüncelerini, “Yasak kapsamında tutmak yerine nargile sunum belgesi olan kafelere bir takım denetim mekanizmaları oluşturularak izin verilebilirdi. Örneğin her dükkan nargile bölümüne sıcak ve soğuk su bağlantılı temizleme ve dezenfekte sistemi kurabilir nargile her müşteriden sonra temizleyebilir ve dezenfekte edilebilirdi. Bir nargileden sadece bir müşterinin içmesine izin verilebilirdi. Kamu spotlarında da geçen nargile de en çok kirlenmenin yaşandığı söylenen marpuçlar için tek kullanımlık kullan at marpuçlara geçim yapılabilirdi. Ama bunların hiçbiri yapılmadı” şeklinde dile getirdi.

Okey ve masa oyunları ile ilgili kafelerin açılmasına karar verildiğinde herhangi bir yasak olmamasına karşın sosyal medyada belli çevrelerin başlattığı kampanya sonrası yasaklandı. Özellikle internet kafelerin baskısı kafelerdeki oyunların yasaklanmasında etkili oldu.

Ancak yapılan araştırmada, kafelerde oynanan ancak yasak kapsamına alınan bazı oyunların başka ad altında devam ettiği görüldü.

Örneğin; Spor Hizmetleri Genel Müdürlüğünün 3 Haziran 2020 tarihinde paylaşmış olduğu “1 Haziran 2020 tarihinde antrenmanlara başlayacak branşlar” başlıklı sosyal medya paylaşımınde, bir çeşit kağıt oyunu olan briçe, bilardo ve satrança izin verildiği görüldü.

Kafelerin müşteri potansiyeli için iki önemli hizmeti olan nargile ve masa oyunlarının yasak kapsamında bırakılmasıyla sergilenen bu çifte standart, covid-19 salgınını önlemeye yönelik tedbirler kapsamındaki kısıtlamalardan en çok etkilenen ve 75 gün boyunca kapalı kalan, stoklarındaki ürünlerin bozulması ve zamansız getirilen yasakla önceden verilen siparişlerin üzerlerine büyük bir ekonomik külfet getirmesiyle batma noktasına gelen kafe işletmecisi esnafı daha zor durumda bıraktı.

AVAZTÜRK