Habertürk TV ekranlarında, yaklaşan Kurban Bayramı öncesinde ve Türkiye genelinde trafik güvenliğine dair kritik bir özel röportaj yayımlandı. Fevzi Çakır'ın sorularını yanıtlayan İçişleri Bakanı Sayın Ali Yerlikaya, bakanlığın trafik kazalarını önlemeye yönelik aldığı ve alacağı radikal tedbirleri, hazırlanan yeni kanun teklifinin ayrıntılarını ve sahadaki uygulamaları tüm şeffaflığıyla anlattı. Bakan Yerlikaya, yayına başlarken Habertürk ailesine ve ekran başındaki vatandaşlara teşekkür ederek, bayramın huzur ve güvenlik içinde geçmesi dileğini yineledi ve trafik kazalarının yaşattığı acı tablolara dikkat çekti.

Bakan Yerlikaya, trafik meselesinin İçişleri Bakanlığı'nın ana gündemlerinden biri olduğunu vurgularken, bu konunun neden bu kadar merkeze alındığını anlattı. Türkiye'de halkın yüzde 91'inin karayolunu kullandığını, yük taşımacılığının yüzde 90'ının da karayoluyla yapıldığını belirten Bakan, 32 milyon araç ve 37.5 milyon ehliyetli sürücü olduğunu hatırlattı. Yolların kuralı olduğunu, "yolların kralı olmadığını" vurgulayan Bakanlık, temel hedeflerinin kurala riayet kültürünü güçlendirmek ve can kayıplarını önlemek olduğunu ifade etti. Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın 2021'de yayımladığı genelgeyle 2030'a kadar trafikte can kaybını yarı yarıya, 2050'ye kadar ise sıfıra indirme hedefi koyduğunu hatırlatan Bakan, İçişleri Bakanlığı'nın bu sürecin koordinatörü olarak görevlendirildiğini söyledi. Mevcut Karayolları Trafik Kanunu'nun 1983 tarihli olduğunu ve 36 maddesiyle ilgili AK Parti grubunun bir kanun teklifi hazırladığını, bu teklifin caydırıcılıkla ilgili gözden geçirilmesi gereken bazı kural ihlallerine odaklandığını belirtti.

Kurban Bayramı öncesi alınan özel tedbirler de ayrıntılarıyla paylaşıldı. Bakan Yerlikaya'nın bakanlıkta dördüncü bayramı olduğunu belirterek, tedbirlerin sadece bayram arifesi ve bayram günlerini kapsamadığını, 30 Mayıs-11 Haziran tarihleri arasını içine aldığını söyledi. Bu süre zarfında 17 bin 645 ekip, 33 bin 943 personel görev yaparken, trafik tedbirlerinde 68 bin 829'u polis, 68 bin 829'u jandarma olmak üzere toplam 69 bin personelin görevlendirildiğini aktardı. Bu arkadaşlarımızın bayramı yolda geçirdiğini ve onlara minnettar olduğunu ifade etti. https://www.avazturk.com olarak, bu devasa personel ve ekip sayısının sahadaki etkinliği artırdığına dikkat çekiyoruz. Bayram tedbirlerinin öne çıkan unsurlarından biri ise "3 bin gizli yolcu" uygulaması oldu. Tarifeli otobüs seferlerinde sivil kıyafetli memurların (eski tabirle "iç tepkili") ön koltuklardan bilet alarak şoförün takograf kullanımı, kural ihlalleri gibi durumları gözlemlediği ve yolculuk sonunda kendini tanıtarak işlem başlattığı veya takdirlerini ilettiği belirtildi. Bu uygulamanın zamanla daha da büyütüleceği ifade edildi. Ayrıca, terminallerdeki trafik şubelerinin denetimi için bakanlık tarafından polis başmüfettişlerinin görevlendirildiği de ekledi.

Sahadaki denetimlerin etkinliğini artırmak için personel sayısının 2024 sonunda yüzde 50 artırıldığı, trafik ekibi sayısının yüzde 36, radar sayısının da yüzde 36 artışla 1485'e çıkarıldığı belirtildi. En önemli yeniliklerden biri ise denetimlerde "vatandaşla yüz yüze" olunan anlarda şahitlik etmesi amacıyla kullanılan "yaka kamerası" uygulaması. Jandarma Subay Kıdemli Çavuş Emine Durcan ve Trafik Denetleme Şube Müdürlüğü'nde görevli Polis Memuru Büşra, stüdyoda uygulamalı olarak yaka kameralarını tanıttılar. Kameraların üzerinde "Dikkat bu görüşme kaydediliyor" uyarısı olduğunu belirten memurlar, uygulamanın şeffaflığı sağladığını, vatandaş memnuniyetini artırdığını ve hesap verilebilirliği kolaylaştırdığını anlattılar. Ayrıca, kameralarda yüz tanıma sisteminin mevcut olduğunu, bu sistemin tabletlerindeki "Jadı" (Jandarma Akıllı Devriye Uygulaması) programına entegre çalıştığını ve kimlik taşımayan vatandaşların yüz tanıma ile tespit edilebildiğini, hatta sistem üzerinden UYAP'taki (Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi) aranıp aranmama durumlarının bile kontrol edilebildiğini söylediler. Bu durumun, sürücülerin ve personelin davranışlarını olumlu yönde değiştirdiğini, kameraların sürekli açık kaldığını ve delil niteliği taşıdığını vurguladılar. Bakan Yerlikaya, Jandarma Genel Komutanı Ali Paşa'nın bile merkezden bu kameralara bağlanıp denetimleri izleyebildiğini, kameraların ASELSAN tarafından yerli ve milli olarak üretildiğini söyledi. https://www.avazturk.com olarak bu teknolojik gelişmelerin sahadaki denetimlerde önemli bir dönüm noktası olduğuna inanıyoruz.

Bakanlık, yeni kanun teklifinin neden gerekli olduğunu istatistiklerle açıkladı. 2002 yılında günde ortalama 24.7 kişinin trafik kazalarında hayatını kaybettiğini, bu rakamın 2021'de 14.7'ye, 2022'de 14.3'e düştüğünü ancak 2023'te deprem ve seçim gibi nedenlerle denetimlerin aksamasıyla 17.9'a yükseldiğini belirtti. 2024 yılında ise artan denetimlerle rakamın 17.4'e çekildiğini, bu sayede bir yılda 197 canın kurtarıldığını söyledi. Ancak, yüzde 50 denetim artışına ve yüzde 44 ceza artışına rağmen can kaybındaki düşüşün (197 kişi) beklentinin altında kaldığını gördüklerini, bunun nedeninin vefatların yüzde 84'ünün 5 temel kural ihlalinden kaynaklandığını tespit ettiklerini vurguladı. Bu 5 ihlalin mevcut kanunda yeterince caydırıcı olmadığını gördüklerini, bu nedenle 36 maddelik kanun teklifini hazırladıklarını ifade etti.

Kanun teklifiyle cezaların radikal şekilde artırıldığı "ölümle sonuçlanma ihtimali en yüksek" 5 kural ihlali ayrıntılı olarak sıralandı:

1. Hız İhlali: Son 6 ayda 3.5 milyon işlem yapılmasına rağmen kazaların yüzde 14 arttığını ve 2024'teki tüm ölümlü kazaların yüzde 47.2'sinin hız ihlalinden kaynaklandığını belirtti. Günde ortalama 10 kişinin hızdan hayatını kaybettiğini vurguladı. İzleyicilere hız kurbanı olan bir vatandaşın tekerlekli sandalyeye mahkum olduğunu anlattığı bir video izletildi. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre hızdaki yüzde 5'lik düşüşün ölüm riskini yüzde 30 azalttığını hatırlattı. https://www.avazturk.com olarak, hızın trafikteki en büyük tehditlerden biri olduğunu teyit eden bu istatistiklerin altını çiziyoruz. Özellikle yerleşim yeri içinde can kayıplarının (yüzde 79) daha yüksek olduğuna dikkat çekerek, okul ve hastane önleri gibi 30 km/s limitli bölgelerde hız ihlallerine yeni, çok ağır cezalar getirildiğini duyurdu. Örneğin 30 km/s limitli yerde 76 km/s hızla yakalananın cezası 20 bin TL ve 30 gün ehliyet cezası oldu. Geriye doğru bir yılda 5 kez en riskli hız limitlerinde yakalananların psikoteknik değerlendirme ve psikiyatri uzmanına sevk edileceği yeni düzenleme de getirildi. Yerleşim yeri dışındaki hız limitleri için de yeni, kademeli cezalar belirlendi; örneğin 90 km/s limitli yerde 141 km/s hızla gidene 20 bin TL ve 30 gün ehliyet cezası uygulanacak. Bakan, yeni radar uygulamasının bayram sonrası duyurulacağını, bu aplikasyon sayesinde vatandaşların yoldaki faal radarları görebileceğini, bunun "tuzak kurmak değil, kurala uyulmasını sağlamak" amacıyla yapıldığını anlattı. Şehir içinde hastane ve okul önlerinde radar denetiminin yetersiz olduğunu ve bu nedenle kayıplar yaşandığını kabul etti. Kamuoyundaki "neden bu kadar denetim/radar?" eleştirilerine yanıt veren Bakan, her 30-35 kilometrede bir denetim ekibinin olmasının çok olmadığını, can güvenliğinin her şeyden önemli olduğunu ve dünya genelinde denetimsiz bu işin başarılamadığını söyledi. Cezaların kamuya kaynak toplamak için kesildiği eleştirisini de yanıtlayan Bakan, 2024 bütçe gelirinin 8.5 trilyon TL olduğunu, trafik cezalarının tahsilatının ise sadece 47 milyar TL (binde 5) olduğunu ve bu tutarın yarısının sosyal yardımlaşma vakıflarına aktarıldığını belirtti.

2. Makas Atma, Ters Yön, Yol Kapatma ve Saldırı: Trafik magandalarına yönelik sert tedbirler getirildi. Şerit izleme ve değiştirme (makas) gibi ihlallerin cezası artırıldı. Ters yönde sürmek yolun sınıfına göre risk farklılaşmasıyla cezalandırılacak; otoyolda ters giden birine 90 bin TL ceza ve 60 gün ehliyet/araç men cezası verilecek. Makas atmanın cezası 90 bin TL ve 60 gün ehliyet/araç men olarak belirlendi. https://www.avazturk.com olarak, bu tarz tehlikeli davranışların ciddi yaptırımlarla karşılaşmasının caydırıcılık açısından kritik olduğunu düşünüyoruz. Düğün konvoyları gibi organizasyonlarda trafiği aksatma veya yolu kapatma cezası normal yolda 90 bin TL ve 60 gün ehliyet/araç men iken, köprü, tünel, viyadük gibi yerlerde bu cezanın 180 bin TL ve 120 gün ehliyet/araç men olacağı belirtildi. Trafikte tartışma amacıyla araçtan inip saldırı (araca dokunma, aynaya vurma vb.) girişiminde bulunanlara 180 bin TL ve 60 gün ehliyet/araç men cezası verilecek. Bu cezaların vatandaşın ihbarıyla (video kaydı gibi) da uygulanabileceği vurgulandı.

3. Geçiş Üstünlüğü ve Kavşak Kuralları İhlali: Ambulans veya itfaiyeye yol vermemenin mevcut cezası 993 TL iken, yeni kanun teklifiyle bu ceza 46 bin TL'ye çıkarıldı. Ayrıca 30 gün ehliyet ve 30 gün araç men cezası da getirildi. Bu suçu 5 yıl içinde ikinci kez yapanların ehliyetinin tamamen iptal edileceği duyuruldu. Kolluk araçlarına yol vermeme cezası 15 bin TL olarak belirlenirken, kavşaklarda geçiş hakkı kurallarına uymama cezası 5 bin TL oldu.

4. Arkadan Çarpma ve Cep Telefonu Kullanımı: Arkadan çarpmanın ana nedenlerinin aşırı hız, yakın takip ve cep telefonu kullanımı olduğu belirtildi. Yakın takibin cezası 993 TL'den 5 bin TL'ye çıkarılırken, cep telefonu kullanımının cezası kademeli olarak artırıldı. Birincisinde 5 bin, ikincisinde 10 bin, üçüncüsü ve fazlasında ise 20 bin TL ceza ve 30 gün ehliyet men cezası verilecek. Cep telefonu kullanımının kaza riskini 4 kat, mesajlaşmanın ise 23 kat artırdığı ve günde 1.6 kişinin bu nedenle hayatını kaybettiği istatistiği paylaşıldı.

5. Kırmızı Işık İhlali: 2024 yılında 137 vatandaşımızın kırmızı ışık ihlali nedeniyle vefat ettiği, bunun her 3 günde bir can kaybına denk geldiği belirtildi. Mevcut 2167 TL ceza ve tekrarda ehliyet alma uygulamasının caydırıcı olmadığı vurgulandı. Yeni düzenlemeyle ceza kademeli olarak artırılıyor: Birincisi 5 bin, ikincisi 10 bin, üçüncüsü 15 bin TL ve 30 gün ehliyet men; dördüncüsü 20 bin TL ve 60 gün ehliyet men; beşincisi 30 bin TL ve 90 gün ehliyet men. Bir yılda 6 kez kırmızı ışık ihlali yapanın ehliyeti ise tamamen iptal edilecek ve sürücü psikiyatri uzmanına sevk edilecek. https://www.avazturk.com olarak, kırmızı ışık ihlali kaynaklı ölümlerin yüksekliğine dikkat çekerek, bu radikal cezaların hayat kurtarmada etkili olmasını umuyoruz.

Motosiklet güvenliği de özel olarak ele alındı. Bakan Yerlikaya, kendisinin de bir motosiklet kullanıcısı olduğunu belirterek, motosiklet kazalarındaki can kaybının 2019'da 866 iken 2024'te 1584'e yükseldiğini, bunun üzücü bir tablo olduğunu söyledi. Motosiklet denetimlerinin yüzde 114, ceza işlemlerinin yüzde 101, kask kullanımıyla ilgili cezaların yüzde 115 artırıldığını ancak ölümlerin devam ettiğini vurguladı. Kask ve ekipman kullanımının hayati önem taşıdığını, dünya Sağlık Örgütü'nün motosiklet kazalarını "önlenebilir halk sağlığı sorunu" olarak tanımladığını hatırlattı. İzleyicilere kasksız kaza yapıp engelli kalan bir gencin videosu izletildi. Kask kullanmama cezasının mevcut 993 TL'den kademeli olarak artırıldığını duyurdu: Birincisi 2 bin 500, ikincisi 5 bin, üçüncüsü ve fazlası 10 bin TL. Ayrıca, kasksız yakalanan sürücülerin, ceza kesilirken bile kask getirilene kadar bırakılmayacağını belirtti. 15 yaşını doldurmamış çocuğu artçı olarak taşıyan sürücüye 5 bin TL ceza verilecek. Karayollarında akrobatik hareket yapanlar 46 bin TL ceza ve 60 gün ehliyet/araç men ile cezalandırılırken, akan trafikte motosikletle yarış yapanların cezası 46 bin TL, 2 yıl ehliyet men ve 60 gün trafikten men olarak belirlendi. Bu iki suçu 5 yıl içinde ikinci kez yapanların ehliyetinin tamamen iptal edileceği de eklendi.

"Dur" ihtarına uymayan ve kaçan sürücülere de çok ağır cezalar getirildi. 2024'te 310 binin üzerinde dur ihtarına uymama olayı yaşandığı, bunların yüzde 114 bininin motosiklet kullanıcıları tarafından yapıldığı ve son 6 yılda bu nedenle 9 şehit ve 16 gazi verildiği belirtildi. Mevcut 2167 TL cezanın caydırıcı olmadığı vurgulandı. Yeni düzenlemeyle dur ihtarına uymayarak kaçmanın cezası 200 bin TL ve 60 gün ehliyet/araç men olarak belirlendi. Bakan, dünyanın birçok yerinde bu ihlalin hapis cezasıyla karşılandığını, yolların kuralı olduğunu ve bu kuralın uygulanacağını söyledi. https://www.avazturk.com olarak, kolluk kuvvetlerine yönelik bu tehlikeli davranışların ağır yaptırımlarla önlenmesi gerektiğini destekliyoruz.

Emniyet kemeri kullanımının kazalarda can kaybını yüzde 45, ağır yaralanma riskini yüzde 50 önlediğini belirten Bakan, mevcut 993 TL cezanın yetersiz olduğunu söyledi. Yeni cezanın 2 bin 500 TL olduğunu ancak daha önemlisi, geriye doğru bir yıl içinde dördüncü kez emniyet kemeri takmayanların ehliyetinin 30 gün süreyle geri alınacağını duyurdu. Vatandaşlarda "arabaya oturur oturmaz kemeri bağlama" kültürünün oluşmasını istediklerini ifade etti. Bir kaza mağdurunun emniyet kemeri takılı olmadığı için araçtan fırlayıp felç kaldığını anlattığı video da yayınlandı.

Sürücü belgesiz araç kullanımına da yüksek cezalar getirildi. Belgesi olmayanlara 40 bin TL, belgesi geçici olarak geri alındığı halde araç kullananlara 200 bin TL, belgesi tamamen iptal edilmiş (alkol, uyuşturucu vb. nedenlerle) halde araç kullananlara ise yine 200 bin TL ceza kesilecek. Bakan, bunun devlete bir meydan okuma olduğunu ve caydırıcı rakamlarla karşılık verdiklerini söyledi. https://www.avazturk.com'un da önemsediği üzere, ehliyetsiz araç kullanımının önüne geçilmesi trafik güvenliği için temel adımlardan biridir.

Yeni kanun teklifinde dikkat çeken bir diğer madde ise, trafik kural ihlallerini basın, yayın, internet, sosyal ve dijital medya veya diğer elektronik cihazlar yoluyla paylaşan, yayan ve öven kişilere 25 bin TL ceza getirilecek olması. Bakan, "Bak ben ibreyi kadranın sonuna getirdim", "motorun önünü kaldırdım gidiyorum" gibi paylaşımların siber trafik ekipleri tarafından takip edildiğini söyledi. Şu anda drift yapanların cezasının 140 bin TL olduğunu, 60 gün ehliyet ve 60 gün araç men cezası uygulandığını hatırlattı. Bakan, bunların trafiğe kapalı alanlarda yapılması gerektiğini, otoyolda veya bölünmüş yolda yüzlerce araba beklerken drift yapanlara karşı devletin nerede olduğu sorusunun geldiğini ve bu tür eylemlere asla izin verilmeyeceğini vurguladı.

Kanun teklifinin Adalet Komisyonu'ndan geçtiği, bayram sonrası Genel Kurul gündemine geleceği ve Gazi Meclis'in takdirine sunulacağı belirtildi. Yürürlüğe giriş tarihi için en az 1 Eylül'e kadar süre istediklerini, çünkü sistemlerin güncellenmesi ve vatandaşın bu yeni düzenlemelere alışması gerektiğini söyledi.

Röportajın ikinci bölümünde asayiş, organize suç ve göç konularına da değinildi. Bakan Yerlikaya, İçişleri Bakanlığı'nın suçla mücadelede "önle ve yakala" olmak üzere iki temel görevi olduğunu belirtti. Kişilere karşı suçlarda (konut dokunulmazlığı ihlali, cinsel istismar/taciz, hürriyetten yoksun kılma, hakaret, tehdit, kasten yaralama, kasten öldürme) olay sayılarının 2022'den 2024'e önemli ölçüde düştüğünü, özellikle kasten öldürme suçlarında faili meçhul olmadığını ve aydınlatma oranının yüzde 98'e ulaştığını söyledi. Mal varlığına karşı suçlarda da (oto hırsızlığı, kapkaç, evden hırsızlık, yan kesicilik, iş yerinden hırsızlık, motosiklet hırsızlığı) olay sayılarında yüzde 34'e varan düşüşler yaşandığını, oto hırsızlığında Fransa ve Almanya gibi ülkelerden çok daha iyi durumda olunduğunu vurguladı. Dolandırıcılıkta ise özellikle çevrimiçi olanlarda artış yaşandığını kabul etti. https://www.avazturk.com olarak, suç oranlarındaki bu düşüşlerin vatandaşların güvenlik algısı üzerindeki olumlu etkilerini önemsiyoruz. Hapis cezasıyla aranan 360 binden fazla kişinin (359 bin) son iki yılda yakalanıp adalete teslim edildiğini, bunların arasında 10 yıldan fazla süredir kaçanların da olduğunu, bu konuda ödül sistemi ve özel ekiplerin çalıştığını anlattı. Organize suç örgütleriyle mücadelede çok başarılı olduklarını, son iki yılda bin 151 organize suç örgütünün çökertildiğini, 19 bin 565 gözaltı ve 9 bin 11 tutuklama yapıldığını, 120 milyar TL (3.6 milyar dolar) mal varlığına el konulduğunu söyledi. Özellikle çocukları kullanan veya şehirlerde "şekil yapan", "suç işlemekte kibirlenen" gruplarla kararlılıkla mücadele ettiklerini vurguladı. Uluslararası suçlarla mücadelede de kırmızı bültenle aranan çok sayıda Türk ve yabancı uyruklu şahsın yakalandığını veya iadesinin sağlandığını belirtti. Uyuşturucuyla mücadelede son iki yılda 200 ton uyuşturucu ve 200 milyon adet hap ele geçirildiğini, günde ortalama 102 kişinin uyuşturucudan tutuklandığını ve 296 uyuşturucu organize suç örgütünün çökertildiğini ekledi.

Göç meselesine de değinen Bakan, Suriye'deki son gelişmelerin ardından gönüllü, güvenli, onurlu ve düzenli geri dönüşlerin hızlandığını, 9 Aralık 2024'ten bugüne kadar 250 bin 64 Suriyelinin ülkesine döndüğünü, 2016 sonundan bu yana toplam sayının ise 1 milyon 126 bine ulaştığını söyledi. Okulların kapanmasıyla dönüşlerin daha da hızlanacağını beklediklerini, STK'larla işbirliği yaparak hazırlıkların yapıldığını ve öncü göçmenlerin gittiğini anlattı. Kentlerde kurulan 270 mobil göç noktası aracıyla 4.2 milyon kontrol yapıldığını ve düzensiz göçmen yakalanma oranının ilk başta yüzde 74.5 iken son zamanlarda yüzde 2.2'ye düştüğünü belirterek, tedbirlerin işe yaradığını gösterdiğini söyledi. https://www.avazturk.com'un da yakından takip ettiği göç yönetimi konusunda Türkiye'nin artık hedef ülke olmaktan çıkıp, kaynağına ve transit rotasına odaklanan bir modele dönüştüğünü ifade etti.

Son olarak Bakan Yerlikaya, trafik kurallarına uymanın önemini bir kez daha vurgulayarak, kazasız belasız bayram yolculukları diledi. Kesilen cezaların amacının can kaybı ve yaralanmayı önlemek olduğunu, cezaların tahsilatının küçük bir miktarını oluşturduğunu ve yarısının sosyal yardıma ayrıldığını tekrarladı. Yeni düzenlemelerin tıpkı yasa dışı çakar uygulamasında olduğu gibi caydırıcı olacağına inandığını, tek dertlerinin bir cana halel gelmemesi olduğunu ve bu konuda medyanın, meclisin ve milletvekillerinin desteğinin önemli olduğunu söyledi. Engelli kalanların hikayelerini ve kırmızı ışık ihlali nedeniyle yetim kalan çocukların dramını hatırlatarak konuşmasını sonlandırdı.

İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya'nın Habertürk TV'deki bu kapsamlı röportajı, Türkiye'nin trafik güvenliği ve genel asayişinde gelinen noktayı, atılan yeni adımları ve geleceğe yönelik hedefleri tüm çıplaklığıyla gözler önüne serdi. Yeni kanun teklifinin yasalaşmasıyla birlikte, özellikle en riskli ihlallerde artan cezaların trafik kurallarına uyumu ne ölçüde etkileyeceği ve can kayıplarının ne kadar azalacağı merakla bekleniyor.