Küresel ticaret sahnesinde sular yeniden ısınıyor. Çin ile "ateşkes" ilan eden ABD Başkanı Donald Trump, rotayı Avrupa Birliği (AB) ve teknoloji devi Apple'a çevirdi. Trump'tan gelen son açıklamalar, Avrupa ve ABD ilişkilerinde yeni bir gerilimin fitilini ateşlerken, piyasalarda da derin endişelere yol açtı.

ABD Başkanı Donald Trump, cuma günü yaptığı peş peşe açıklamalarla AB'ye yönelik yüzde 50'ye varan oranlarda tarife uygulayabileceği tehdidinde bulundu. Trump, AB ile yürütülen ticaret müzakerelerinin "hiçbir yere varmadığını" belirtti ve Brüksel'i "müzakere edilmesi çok zor" bir muhatap olarak nitelendirdi. Ticaret görüşmelerinin tıkanmasından duyduğu rahatsızlığı dile getiren Trump, AB'ye sorunların çözümü için 1 Haziran'a kadar süre verdi. Aksi takdirde yüksek gümrük vergilerinin devreye girebileceği sinyalini verdi. Trump, sosyal medya üzerinden yaptığı bir paylaşımda daha da ileri giderek, İkinci Dünya Savaşı sonrası barış ve istikrar amacıyla kurulan AB'nin esasen "ABD'yi ticarette sömürmek" amacı taşıdığını iddia etti.

Trump'ın hedefindeki tek isim AB değildi. ABD Başkanı, teknoloji devi Apple'a da gözdağı verdi. iPhone üretiminin ABD'ye taşınması gerektiğini daha önce şirkete bildirdiğini ifade eden Trump, Apple'ın üretim stratejisini de eleştirdi. Şirketin Çin'den Hindistan'a yönelen üretim planını yeterli bulmadığını kaydeden Trump, iPhone üretiminin ABD'de gerçekleştirilmemesi halinde Apple ürünlerine yüzde 25 gümrük vergisi uygulayabileceği tehdidinde bulundu.

Bu sert açıklamalar, küresel piyasalardan anında tepki gördü. Cuma günü ABD vadeli piyasalarında sert düşüşler yaşandı. S&P 500 endeksi yüzde 1,1, teknoloji ağırlıklı Nasdaq 100 endeksi ise yüzde 1,3 oranında geriledi. Avrupa borsaları da bu gelişmelerden olumsuz etkilendi. Özellikle otomotiv ve lüks tüketim ürünlerine yönelik endişelerin artmasıyla Avrupa borsaları, 9 Nisan'dan bu yana en sert kaybını yaşadı. Ticaret savaşı endişeleri piyasalarda yeniden alevlendi.

ABD ile AB arasındaki ticaret gerilimi aslında yeni değil. Trump, daha önce 2 Nisan'da açıkladığı tarifeleri 90 günlüğüne askıya almış ve bu süre zarfında müzakerelere devam edileceğini belirtmişti. Ancak son açıklamalar, bu müzakerelerin istenen seviyede ilerlemediğini gösteriyor. AB ise bu hafta Washington'a yeni bir ticaret teklifi sundu. AB Ticaret Komiseri Maros Sefcovic'in, ABD'li mevkidaşı Jamieson Greer ile cuma günü görüşmesi planlanıyordu. AB'nin teklifi oldukça kapsamlı başlıklar içeriyordu: işçi hakları, çevre standartları, ekonomik güvenlik gibi konuların yanı sıra tarım dışı ürünlerde ve sanayi mallarında karşılıklı olarak gümrük vergilerinin sıfırlanması öneriliyordu. Ayrıca enerji, yapay zekâ ve dijital altyapı alanlarında ortaklıklar kurulması öngörülüyordu.

Ancak Brüksel'den bazı AB yetkilileri, önceki ABD tekliflerini "tek taraflı ve gerçekçilikten uzak" bulduklarını belirtmişlerdi. AB, dengeli ve karşılıklı faydaya dayalı bir anlaşma arayışında olduğunu vurguluyor. Ancak Trump yönetiminin aynı yaklaşımı paylaşıp paylaşmadığı yönünde ciddi kuşkuların olduğu da ifade ediliyor. ABD cephesinden de benzer açıklamalar geliyor. ABD Ticaret Bakanı Howard Lutnick, geçtiğimiz günlerde yaptığı bir açıklamada, bazı ülkelerle yürütülen ticaret müzakerelerinin "imkânsız" hale geldiğini savunmuştu. Lutnick, Almanya'nın anlaşmaya istekli olduğunu ancak buna izin verilmediğini iddia etmişti. Bu açıklama, ABD Hazine Bakanı Scott Bessent'in geçen hafta dile getirdiği "AB'nin kolektif harekete geçme sorunu var" değerlendirmesiyle de örtüşüyor.

Müzakerelerin başarısız olması durumunda AB de boş durmayacak. Brüksel, 95 milyar euro değerindeki ABD ürününe yönelik yeni tarifeleri devreye sokmaya hazırlanıyor. Daha önce de AB ülkeleri, Trump'ın çelik ve alüminyum tarifelerine karşı geliştirdiği misillemeleri, Trump'ın AB'ye uyguladığı karşılıklı vergi oranını geçici olarak yüzde 20'den yüzde 10'a çekmesinin ardından 90 gün süreyle erteleme kararı almıştı.

Trump'ın verdiği 1 Haziran süresi yaklaşırken, yüksek tarifelerden kaçınmak isteyen ülkeler anlaşma sağlama arayışlarını hızlandırmış durumda. Ancak son gelişmeler, ABD ile AB arasındaki ticaret geriliminin önümüzdeki günlerde daha da tırmanabileceğini gösteriyor. Küresel ekonomi üzerindeki ticaret savaşı bulutları dağılmak yerine yeniden yoğunlaşıyor.