Mozambik, son haftalarda artan çatışmalar, yıkıcı iklim olayları ve derinleşen bir finansman kriziyle boğuşurken, ülkedeki insani durum alarm verici seviyelere ulaştı. Birleşmiş Milletler Mülteci Ajansı (UNHCR), durumun ciddiyetine dikkat çekerek, kritik fonların tükenmesiyle birlikte insani yardım sağlama kapasitelerinin sınırlarını zorladığını açıkladı.

Sadece birkaç hafta içinde 25.000'den fazla insan yeniden yerinden edildi. Bu yeni dalga, silahlı çatışma, art arda yaşanan siklonlar ve kuraklık nedeniyle halihazırda evlerinden edilmiş yaklaşık 1,3 milyon kişiye ekleniyor. Ülke genelinde toplamda 5,2 milyon insanın insani yardıma ihtiyacı var.

Çatışma Yeniden Alevleniyor, Yeni Bölgelere Yayılıyor

Önemli doğalgaz rezervleri ve diğer değerli doğal kaynaklara ev sahipliği yapan Cabo Delgado Eyaleti, hem çok uluslu şirketlerin üssü hem de devam eden çatışmanın ve artan iç yerinden edilmenin merkezi konumunda. Devlet dışı silahlı grupların sivillere ve altyapıya yönelik saldırıları devam ediyor, insanları kaçmaya zorluyor ve çözüm ile kalkınma çabalarını sekteye uğratıyor. Binlerce insan evlerini kaybetti, birçoğu ikinci veya üçüncü kez yerinden edildi ve halihazırda kapasitesi aşılmış topluluklarda güvenlik arıyor.

Çatışmanın yeniden yoğunlaşan şiddeti, daha önce nispeten istikrarlı kabul edilen bölgeleri de etkiliyor. Nisan ayı itibarıyla Ancuabe ve Montepuez, sırasıyla 14.929 ve 5.370 yeni yerinden edilmiş kişiyle en çok etkilenen bölgeler arasında yer alıyor. Daha önce yerinden edilmenin sınırlı olduğu Niassa Eyaleti'nde ise 19 Mart'tan bu yana 2.000'den fazla kişi evlerini terk etmek zorunda kaldı.

Üçlü Krizin Ortasında Finansman Çıkmazı

Bu gelişmeler, Mozambik'teki insani müdahale üzerinde aşırı bir baskı anında yaşanıyor. Genel olarak, ihtiyaçlar artmaya devam ederken kuruluşlar bütçelerinin daraldığını görüyor. Bu, tehlikeli bir denkleme yol açıyor: Daha az fon ve daha fazla yardıma muhtaç insan.

Mozambik, aynı anda üçlü bir krizle mücadele ediyor: silahlı çatışma ve yerinden edilme, tekrarlayan aşırı hava olayları ve aylarca süren seçim sonrası huzursuzluk. Mart ayında, sadece üç ay içinde ülkeyi vuran üçüncü büyük siklon olan Jude Kasırgası Nampula Eyaleti'nde karaya çıktı. Bu fırtınalar, silahlı çatışma nedeniyle yerinden edilen ailelerin sığınak bulduğu bölgeleri harap ederek, halihazırda vahim olan insani ihtiyaçları daha da artırdı.

Daha önce, 2024 sonlarında yaşanan sivil huzursuzluk bazı Mozambiklileri komşu Malavi'ye sığınmaya yöneltmişti. Çoğu o zamandan beri gönüllü olarak geri döndü, ancak bu deneyim durumun ne kadar kırılgan hale geldiğinin acımasız bir hatırlatıcısı olmaya devam ediyor.

UNHCR'nin Eli Kolu Bağlı: Hizmetler Kesilebilir

Bu zorlu ortamda, UNHCR'nin müdahale kapasitesi, kritik bir finansman eksikliği nedeniyle ciddi şekilde kısıtlanıyor. Cinsiyete dayalı şiddet mağdurlarına destek, ruh sağlığı hizmetleri ve sivil belgelere erişim dahil olmak üzere koruma ihtiyaçları, mevcut kaynakları fazlasıyla aşıyor.

UNHCR, fon kesintilerinin mülteci müdahalesi üzerindeki etkisinden de endişe duyuyor. Bu yıl şimdiye kadar, gerekli 42,7 milyon doların yalnızca yüzde 32'si alınabildi. Halen iç bölgelerde yerinden edilmiş 710.000 kişiye ve köken bölgelerine geri dönen 600.000'den fazla kişiye ek olarak, Mozambik başta Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nden olmak üzere yaklaşık 25.000 mülteci ve sığınmacıya ev sahipliği yapıyor. Nampula Eyaleti'ndeki Maratane Mülteci Yerleşkesi'nde, fon sıkıntısı nedeniyle sağlık hizmetleri ve eğitim gibi temel hizmetlere yönelik desteğin askıya alınması söz konusu olabilir.

Mozambik Yalnız Bırakılmamalı: Sessiz Ekonomik Kriz Derinleşiyor

Mozambik hükümeti ve halkı, dünyanın en fakir ülkelerinden biri olmasına rağmen, mültecilere ve ülke içinde yerinden edilmiş kişilere ev sahipliği yapma ve destekleme konusunda sürekli olarak bağlılık göstermiştir. Ülke genelindeki topluluklar da derin bir dayanışma sergilemiştir. Ancak bu yükü Mozambik'in tek başına taşımasını beklemek ne adil ne de gerçekçidir.

Üçlü kriz, bugün sessiz bir ekonomik krizi körüklüyor. Zaten çok yüksek olan gıda fiyatları, son aylarda çoğu zaman yüzde 10 ila 20 oranında artarken, halkın gelirleri düşmeye devam ediyor. Yüksek kamu borcu, hükümetin müdahale kapasitesini sınırlıyor.

"Mükemmel Bir Fırtına Yaklaşıyor"

UNHCR, "Mükemmel bir fırtına yaklaşıyor" uyarısında bulunuyor. Şu anda yüz çevirirsek, ülke çok daha büyük bir insani acil durumla karşı karşıya kalacak. Kriz şu anda yaşanıyor. Bir seçimimiz var. Önlemek, desteklemek ve korumak için harekete geçebiliriz. Ya da elimiz kolumuz bağlı oturabiliriz.

Durumun aciliyeti, uluslararası toplumun dikkatini ve desteğini gerektiriyor. Aksi takdirde, Mozambik'teki insani krizin sonuçları çok daha yıkıcı olabilir.