Suriye'de on yılı aşkın süredir devam eden çatışmaların ardından insani durum, Birleşmiş Milletler'in (BM) son açıklamalarına göre endişe verici boyutlara ulaştı ve hızla kötüleşiyor. BM İnsani İşlerden Sorumlu Genel Sekreter Yardımcısı ve Acil Yardım Koordinatörü Sayın Tom Fletcher adına Koordinasyon Bölümü Direktörü Sayın Ramesh Rajasingham tarafından BM Güvenlik Konseyi'ne sunulan brifingde, ülkedeki vahim tablo gözler önüne serildi.

Yoksulluk Diz Boyu, Milyonlarca İnsan Yerinden Edildi

Rajasingham'ın aktardığı bilgilere göre, Suriye nüfusunun yüzde 90'ı yoksulluk sınırının altında yaşıyor. Çatışmalar nedeniyle yaklaşık 7.5 milyon insan ülke içinde yerinden edilmiş durumda, 6 milyondan fazla Suriyeli ise mülteci olarak diğer ülkelere sığınmış durumda.

Ülke genelinde insani ihtiyaçlar devasa boyutlara ulaştı ve karmaşıklığı artıyor. Bugün itibarıyla 16.5 milyon Suriyeli koruma ve insani yardıma muhtaç. Nüfusun yarıdan fazlası gıda güvensizliği yaşıyor ve yaklaşık 3 milyon insan ise ciddi gıda güvensizliği ile karşı karşıya.

Son dönemdeki şiddet olayları da yeni yerinden edilmelere yol açtı. Geçen yılın Kasım ayından bu yana 670 binden fazla insan daha yerinden edildi. Sadece 30 Nisan ile 6 Mayıs arasında kırsal Şam'da Druzi ağırlıklı bölgelerdeki şiddet nedeniyle yaklaşık 15 bin kişi yerinden edildi.

Diğer yandan, geçtiğimiz Aralık ayından bu yana 1 milyondan fazla ülke içinde yerinden edilmiş insan ve komşu ülkelerden yarım milyon mülteci memleketlerine geri döndü. Ancak hasarlı evler, yetersiz hizmetler ve patlamamış mühimmat tehdidi, geri dönüşleri engelleyen önemli faktörler arasında yer alıyor.

Koruma Riskleri Artıyor: Kadınlar, Kız Çocukları ve Patlayıcıların Tehdidi

Koruma riskleri ciddi bir endişe kaynağı olmaya devam ediyor. Özellikle kadınlar ve kız çocukları toplumsal cinsiyete dayalı şiddet riski altında. Ancak damgalanma, misilleme korkusu, koruma hizmetlerinin yetersizliği ve bu hizmetlere olan güven eksikliği nedeniyle bu tür şiddet vakaları genellikle rapor edilmiyor.

Patlamamış mühimmat ise siviller için ölümcül bir tehdit oluşturuyor. Aralık ayından bu yana 900'den fazla sivil patlamamış mühimmat nedeniyle hayatını kaybetti veya yaralandı. Bu kayıpların üçte birinden fazlasını çocuklar oluşturuyor. Son brifingden bu yana ise 200 kişi savaş kalıntıları nedeniyle hayatını kaybetti veya yaralandı.

Sağlık Sistemi Çöküşün Eşiğinde, Su Erişimi Sınırlı

Ülkenin kuzeyinde su erişimi sınırlı kalmaya devam ederken, yıllarca süren tahribat ve artan talebin ortasında ülke genelindeki sağlık sistemi inanılmaz bir baskı altında bulunuyor.

Çabalara Rağmen Kritik Fonlama Krizi Vuruyor

Karşılaşılan zorluklara rağmen insani yardım operasyonları devam ediyor ve bazı alanlarda ilerleme kaydediliyor. BM ve ortakları, ülke içi ve sınır ötesi operasyonlarla her ay milyonlarca insana ulaşıyor. Yılın başından bu yana Türkiye'den Suriye'ye 1000'den fazla yardım tırı girdi. Bu, geçen yıla kıyasla yedi katlık bir artışı ifade ediyor ve sınır ötesi erişimin kuzeybatı dışındaki alanlara ulaşan uygun maliyetli bir yöntem olduğunu gösteriyor.

Geçen ay, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve UNICEF, geçici sağlık bakanlığını destekleyerek başarılı bir aşı kampanyası gerçekleştirdi ve 3.4 milyon çocuğa ulaştı. Dünya Gıda Programı (WFP) ise her ay 1.5 milyondan fazla insana kritik gıda yardımı sağlıyor. Suriye geçici makamları da hayati insani yardım çalışmalarını kolaylaştırmaya devam ediyor ve BM, prosedürleri daha da düzene sokmak ve bürokratik kısıtlamaları azaltmak için onlarla aktif olarak temas halinde bulunuyor.

Ancak tüm bu çabalar, endişe verici fonlama durumu nedeniyle ciddi tehlike altında. BM ve ortakları, Ocak-Haziran 2025 döneminde en savunmasız 8 milyon insana ulaşabilmek için 2 milyar dolarlık acil yardım çağrısında bulundu. Ancak bugüne kadar bu yardım çağrısının yalnızca yüzde 10'u fonlanabildi.

Fon Kesintilerinin Yıkıcı Etkileri Başladı

Fon kesintilerinin sonuçları şimdiden görünür hale geldi ve zaman geçtikçe etkileri daha da artacak. Artan geri dönüşler de (Aralık 2024'ten bu yana 1 milyondan fazla ülke içinde yerinden edilmiş kişi ve yarım milyon mülteci) ihtiyaçların artacağı anlamına geliyor. Düzinelerce toplum merkezi ve hastane önümüzdeki haftalarda kapanma tehlikesiyle karşı karşıya; hatta bazıları şimdiden kapandı.

Özellikle kuzeydoğu Suriye'deki Tala’a, Areesha ve Tweineh gibi kamplarda koşullar kötüleşiyor. Fon yetersizlikleri nedeniyle birçok hizmet askıya alınmış durumda. Tal-Samen ve Twahina kamplarında genel gıda yardımı zaten askıya alındı, bu da gıda güvensizliğini, yetersiz beslenmeyi ve psikososyal stresi artırıyor.

Sadece kuzeybatı Suriye'de 83 koruma merkezinden 40'ı kapandı. Bu durum, çocuklar ve engelliler dahil olmak üzere savunmasız insanlar için hizmetlerde büyük boşluklar bırakıyor. Ayrıca, Ocak ayından bu yana kadın ve kız çocukları için 20 güvenli alan kapandı, bu da toplumsal cinsiyete dayalı şiddet mağdurları için destek hizmetlerine erişimi ciddi şekilde azaltıyor.

BM yetkilisi, fon yetersizliklerinin insani ihtiyaçların ortadan kalkması anlamına gelmediğini, tam tersine bu ihtiyaçları yoğunlaştırdığını vurguladı. Şu anki destek eksikliğinin, son aylarda elde edilen küçük kazanımları tersine çevirme riskini taşıdığı belirtildi.

Acil Fonlama Çağrısı ve Umut Işıkları

Katastofik fon düşüşüne rağmen BM ve ortakları, Suriye halkını desteklemeye kararlı. Ancak bu, giderek azalan kaynaklarla yanıtın daha da yeniden önceliklendirilmesi anlamına geliyor.

Bu kapsamda, Suriye İnsani Yardım Fonu, son fon kesintilerinden ağır etkilenen kuzeydoğudaki acil ihtiyaçlara yanıt vermek için 8 milyon dolarlık bir kaynak tahsisi başlattı. Ülke genelindeki kritik insani ihtiyaçları karşılamak için de 60 milyon dolarlık ek bir tahsisin yakında başlatılması bekleniyor.

BM kuruluşları ve ortakları şu anda Merkezi Acil Durum Müdahale Fonu'ndan (CERF) sağlanan 20 milyon dolarlık bir kaynağı uyguluyor. Bu kaynak, 1.2 milyondan fazla Suriyeliyi desteklemeyi amaçlıyor. Bu meblağın içinde, WHO'nun 1.3 milyondan fazla tedavi sürecini içeren sağlık hizmetleri sunmaya yönelik 3 milyon dolarlık projesi ve Suriyelileri öldürmeye ve sakat bırakmaya devam eden patlayıcı maddelerin temizlenmesi için BM Mayın Eylem Hizmeti'nin 3 milyon dolarlık projesi de yer alıyor.

Brifingde uluslararası bağışçı topluluğuna hızlı hareket etme ve insani yardımı artırma çağrısı yapıldı. Rajasingham, kilit bölgelerde insani desteğin gerekli olmaya devam ettiğini, ancak Suriyelilerin geri dönmesine, yeniden inşa etmesine, ayağa kalkmasına ve insani ihtiyacı azaltmasına yardımcı olmak için daha uzun vadeli destek ve sürdürülebilir müdahalelerin kilidini açmanın kritik olduğunu belirtti. Üye Devletlerin bunu yapmak için seçeneklere bakmaya başlaması gerektiği ifade edildi.

Bu bağlamda, Amerika Birleşik Devletleri'nin Suriye üzerindeki yaptırımları kaldırma planları ve Avrupa Birliği'nin ekonomik yaptırımları kaldırma kararı, yardım, iyileşme ve kalkınmayı kolaylaştırması beklenen olumlu gelişmeler olarak değerlendirildi. BM'nin ilgili Üye Devletlerle, yaptırımların ve diğer kısıtlamaların insani yardım operasyonlarını engellememesini sağlamak için temasları sürdürdüğü belirtildi.

Rajasingham, Suriye halkının direnç gösterdiğini, ancak bu krize tek başına dayanamayacaklarını ve acil olarak harekete geçilmesi gerektiğini vurguladı. Yeterli destek ve güçlendirilmiş koordinasyonla, insani yardım sisteminin temel yardımı sağlamaya ve daha uzun vadeli iyileşme için zemin hazırlamaya devam edebileceği belirtilerek brifing sonlandırıldı.