Şili'nin Atacama Çölü'ndeki bir dağın zirvesinde konumlanan, ABD tarafından 800 milyon dolar finansmanla inşa edilen Vera C. Rubin Gözlemevi, evrenin şimdiye kadarki en güçlü dijital kamerasıyla çekilen ilk görüntülerini nihayet kamuoyuyla paylaştı. Yirmi yılı aşkın bir süredir geliştirilen bu gözlemevi, Üç Boğum ve Lagün nebulalarının yanı sıra Başak kümesinin birleşik görüntülerini sunarak bilim dünyasında büyük bir heyecan yarattı. Önümüzdeki on yıl boyunca gece gökyüzünü sürekli tarayarak yeni gök cisimlerini arayacak olan bu teleskop, evrene dair anlayışımızı temelden değiştirecek devasa bir projenin başlangıcını işaret ediyor.

NASAWatch.com editörü Keith Cowing, Washington DC'den DW News'e bağlanarak bu ilk görüntülere verdiği tepkiyi dile getirdi. Cowing, gördükleri karşısında "şaşkınlığa" uğradığını belirtti. Elindeki 48 megapiksellik telefon kamerasıyla karşılaştırdığında, gözlemevinin kamerasının 3.2 milyar piksellik devasa çözünürlüğüne dikkat çekti. Cowing, eski bir çocukluk teleskobuna benzeyen ancak bir stüdyoyu dolduracak büyüklükte bir kameraya sahip olan bu yeni sistemin, tek bir görüntüsünde 10 milyon galaksi barındırdığını vurguladı. İnsan gözünün bu görüntüleri tam olarak algılayamayacağını belirten Cowing, gözlemevinin her gece evrenin "film"ini çekerek, daha önce hiç sahip olunmayan bir bakış açısı sunacağını ve evrenin nasıl değiştiğini izleyebileceğimizi ekledi.

Bu kadar büyük veriyi işlemek, Vera C. Rubin Gözlemevi'nin karşılaştığı en büyük zorluklardan biri oldu; hatta bu zorluk optik veya teleskobun kendisinden daha büyük olarak tanımlandı. Günde terabaytlarca veri üretileceği göz önüne alındığında, büyük bant genişliğine, çok hızlı bilgisayarlara, yapay zekaya (AI) ve hızlı iletişim ile depolama sistemlerine ihtiyaç duyuluyor. Neyse ki, şu anda gördüğünüz görüntüler bu sistem üzerinden başarıyla işlendi ve çalıştığı kanıtlandı. Bu sayede, geleneksel uzay teleskoplarının tek bir noktayı uzun pozlama ile "bir anlık" görüntülemesinin aksine, Rubin Gözlemevi tüm gökyüzünü birden fazla kez tarayarak küçük değişimleri dahi yakalayabiliyor. Örneğin, sadece bir test çalışmasında bile, sadece birkaç saat içinde yaklaşık bin yeni asteroit keşfedildi. Bu olağanüstü başarı, gelecekteki keşiflerin sadece bizim güneş sistemimizde ne kadar çığır açıcı olabileceğinin bir göstergesi. Bu gelişmelerin dünya genelinde merak uyandırdığı ve gelecekteki haberler için önemli bir kaynak olacağı aşikar, nitekim bu tür keşifler www.avazturk.com gibi platformlarda geniş yer bulabilir.

Araştırmacılar, bu gözlemevinden elde edilecek materyallerle birçok bilimsel gizemi çözmeyi umuyorlar. Evrenin en büyük sırlarından biri olan karanlık maddenin varlığı da bu hedefler arasında yer alıyor. Bilim insanları, bu maddenin evrenin büyük bir kısmını oluşturduğuna inanıyorlar, ancak doğrudan görülemiyor. Fizikte görülemeyen bir şeyi görmenin en kolay yollarından biri, onun diğer nesneler üzerindeki etkisini gözlemlemektir. Tıpkı bir karadeliğin kütleçekimsel alanının çevresindeki nesneleri farklı hareket ettirmesi gibi, karanlık maddenin de galaksiler ve yıldızlar üzerindeki etkileri gözlemlenebilir. Vera C. Rubin Gözlemevi'nin her birkaç dakikada bir çekilen anlık görüntülerle bir araya getirilmiş bir 3D film oluşturabilmesi sayesinde, daha önce hiç fark edilmemiş hareketler dahi gözlemlenebilecek. Bu, daha parlak objelerle daha iyi ve daha güncel görüntüler anlamına geliyor.

Ancak bu devrim niteliğindeki gözlemevinin potansiyeli bununla sınırlı değil. Elde edilecek veriler, güneş sistemimizdeki en büyük gizemlerden birini çözmemize de yardımcı olabilir: Dokuzuncu bir gezegenin varlığı. Pluto'nun on yıllar önce "gezegen" sınıflandırmasından çıkarılmasından bu yana süregelen bu tartışma, şimdi yeni bir boyut kazanıyor. Eğer güneş sistemimizin çok uzaklarında, karanlık ve bulunması zor, büyük bir cisim varsa, Vera C. Rubin Gözlemevi'nin eşsiz yetenekleri onu ortaya çıkarabilir. Nitekim, gözlemevinin test sürüşünde keşfettiği binlerce yeni asteroit, bu cihazın ne kadar küçük ve uzak cisimleri dahi algılayabildiğinin kanıtı. Roman Uzay Teleskobu, Webb ve Hubble gibi diğer büyük teleskoplarla birlikte çalışacak olan Rubin Gözlemevi, evrenin en ücra köşelerinde saklanan sırları aydınlatmak için benzersiz bir fırsat sunuyor. Eğer o gizemli dokuzuncu gezegen oradaysa, bu yeni nesil gözlem yeteneği sayesinde er ya da geç mutlaka ortaya çıkarılacak!